پزشکی هسته ای چیست؟ 
خدمات پزشکی هسته ای از فن‌آوری‌های ایمن ، بدون درد و ارزشمند برای تصویر برداری از بدن و درمان بیماریها استفاده می کند . تصویر برداری پزشکی کاری منحصر به فرد است زیرا اطلاعات جامعی از ساختمان و عملکرد بدن در اختیار پزشکان قرار می دهد ،این پدیده روش خوبی جهت جمع آوری آندسته از اطلاعات پزشکی است که نیازمند عمل جراحی و یا مستلزم آزمایشات تشخیصی پر هزینه می باشد و یا اصلاًاز طریق دیگری قابل دسترسی نسیت. فرایند تصویر برداری پزشکی هسته ای غالباً ناهنجاریها را درهمان مراحل اولیه خیلی زودتر ازاینکه عوارض بیماری توسط سایرآزمایشات پیشرفته قابل تشخیص باشد دربدن فرد تشخیص می دهد . در پزشکی هسته ای مقادیرجزئی مواد رادیواکتیو (رادیو دارو) به منظور تشخیص و درمان بیماریها استفاده می شود . در تصویر برداری ، رادیو داروها توسط دوربین های خاصی که به کامپیوترمتصل است آشکارمی شود تا تصاویرکاملی ازناحیه مورد نظرارائه دهد و در جریان معالجه رادیو داروها مستقیماً بطرف اندام های مورد نظرحرکت می کنند . مقدارتشعشع وارد شده در فرایند تصویربرداری هسته ای کمتر از میزانی است که دررادیولوژی تشخیصی بکارمی رود و این میزان اشعه دریافتی درحد دوز مجاز می باشد .امروزه پزشکی هسته ای روش های مفیدی پیشنهاد می دهد که دربسیاری ازخدمات اختصاصی پزشکی از جمله اطفال ،قلب و روانشناسی کاربرد دارد .
معالجات وابداعات نوین پزشکی هسته ای که سطوح مولکولها را دربدن هدف قرارمی دهد موجب تحول دردانسته ها وروش جدیدی برای رسیدن به تشخیص بیماریهاست.
در طول یک فرایند پزشکی هسته ای چه روی می دهد؟
روشهای پزشکی هسته ای ( شامل اسکن ،آزمایشات و فرایند ) بی خطر و بدون درد هستند ، دریک آزمون پزشکی هسته ای مقدار کمی ازرادیو داروها ازطریق تزریق یا بلع یا استنشاق وارد بدن می شود ، این رادیو داروها موادی هستند که به ارگان خاصی مثل استخوانها وبافت ها می چسبند ، مقداررادیو داروها بایستی با دقت انتخاب شوند تا کمترین میزان تشعشع را بهمراه داشته باشند اما در عین حال آزمایشات قابل قبولی ارئه بدهند . یک دوربین مخصوص (pet spect,و یا دوربین گاما ) برای تصویر برداری از بدن شما مورد استفاده قرارمی گیرد که دوربین مکان رادیو دارو را دراندام یا استخوان مشخص می کند و تصویری می سازد که اطلاعات و داده های مربوط به ناحیه مورد نظررا ارائه می دهد . پزشکی هسته ای با سایرآزمونهای تشخیصی ازجمله اشعه Xمتفاوت است ،زیرا وجود بیماری را از طریق تغییرات بیولوژیکی بدن تشخیص می دهد نه تغییرات آناتومیکی .
ایمنی آزمونهای پزشکی هسته ای
فرایند پزشکی هسته ای جزو ایمن ترین آزمونهای تصویربرداری تشخیصی موجود می باشد. برای دستیابی به اطلاعات تشخیصی، بیمار مقدارکمی ازرادیو دارو را دریافت می کند با وجود این مقدارکم میزان تشعشع دریافتی دراین فرایند تقریباً به اندازه اشعه Xتشخیص و یا حتی کمترازآن است . گروه پزشکی هسته ای بایستی با دقت آزمایشات مناسب را برای همه بیماران انجام دهد تا از هر گونه پرتو گیری غیرضروری جلوگیری شود . هر شخصی دائماً در معرض تابش اشعه از طبیعت و ساخته های بشری می باشد اغلب افراد به طور سالانه 85 % از زمینه های طبیعی مانند هوا –فضا –سنگ ها –خاک و حتی اتم های موجود در بدن اشعهX دریافت می کند .اضافه براین مقادیردیگری ازطریق محصولات مصرفی مانند دود های خانگی –تلوزیون رنگی –نمایشگرهای لومینسانس ساعت ها وارد بدن می شود . اشعه ای که در فرایند پزشکی هسته ای به بیمارمیرسد معمولاً معادل اشعه ایست که فرد در طول چند ماه بطورطیبیعی دریافت می کند .
پزشکی هسته ای و حقایق آشکار
درایالات متحده همه ساله یک تخمین 16 میلیونی درمورد تصویربرداری پزشکی هسته ای و فرایند درمانی صورت می گیرد ، در بین اینها 40 تا 50 درصد آزمایشات قلبی و 40 تا 50 درصد به سرطانها مربوط شود.
مزاياي روش هاي پزشكي هسته اي
روشهای پزشکی هسته ای ازنظراقتصادی مقرون به صرفه است .
تا به امروز حدود 100 روش مختلف تصویربرداری پزشکی هسته ای عرضه شده است
برخلاف سایرآزمایشات ، روشها و غیره ، پزشکی هسته ای اطلاعات درمورد نحوه عملکرد هرکدام ازارگانهای اصلی بدن ارائه می دهد
روش های پزشکی هسته ای یکی ازمطمئن ترین روشها در آزمایشات تصویر برداری تشخیص موجود می باشد
میزان تشعشع درروش پزشکی هسته ای به همان میزانی است که بیمارطی رادیو گرافی اشعه X دریافت می کند ست
روشهای پزشکی هسته ای بدون درد بوده و نیازی به بیهوشی ندارد
عموماً کاربرد پزشکی هسته ای درتشخیص و درمان پرکاری تیروئید ، آزمایشات قلبی برای آنالیز قلب ، اسکن استخوان به منظورجراحات ارتوپدی –اسکن ریه به منظورلخته شدن خون و کبد و کیسه صفرا برای تشخیص ناهنجاریها و بلوک شدن در جریان عملکرد می باشد پزشکی هسته ای بخش گسترده ای ازمراقبتهای پزشکی است و با سلامت بیماران در سراسردنیا ارتباط دارد.
سطح وسیع کاربرد های پزشکی هسته ای 
مطالعات پزشکی هسته ای می تواند درتشخیص و درمان بسیاری از بیماریها مفید باشد، موارد کاربرد پزشکی هسته ای را مي توان در موارد زير خلاصه كرد:
کاربردهای نورولوژی
کاربردهای کلیوی
Stroke
آشکار کردن انسداد مجاری ادراری
بیماری آلزایمر
تشخیص پرفشاری خون کلیوی
ارزیابی بیماران در جراحی کاروتید
انداره گیری عملکرد کلیوی
پیدا کردن محل دقیق شیارseizure foci
آشکارسازی پس زدگی پیوند کلیه
ارزیابی سندرم post concussion
آشکارسازی پیلونفریت
تشخیص multi-infract dementia
آشکار سازی زخمهای کلیه
کاربرد سرطان شناسی
کاربردهای قلبی
پیدا کردن محل دقیق تومور
بیماری عروق کرونر
یافتن دقیق مرحله پیشرفت تومور
اندازه گیری تاثیرات جراحی بای پس BY pass
تشخیص موقعیت متاستازها
اندازه گیری تاثیرات درمانی برای نارسایی قلبی
قضاوت پاسخ به درمان
آشکار سازی پس زدگی پیوند قلب
آزاد کردن درد استخوانی ناشی از سرطان
انتخاب بیماران برای بای پس یا آنژیوپلاستی
کاربرهای ارتوپدی
تشخیص بیماران جراحی با ریسک بالای حمله قلبی
تشخیص تروماهای استخوانی
تشخیص نارسایی سمت راست قلب
تشخیص استئومیلیت
اندازه گیری مسمومیت ناشی از شیمی درمانی قلب
ارزیابی تغییرات آرتریت و کشیدگی
ارزیابی شانت ها و شناسایی آنها
پیدا کردن محل دقیق برای بیوپسی تومور
تشخیص و پیدا کردن حمله حاد قلبی پیش از تغییرات آنزیمی
اندازه گیری گستردگی تومورهای خاص
کاربردهای ریوی
تشخیص و معالجه پرکاری تیروئید
تشخیص آمبولی ریوی
آشکارسازی عفونتهای حاد کیسه صفرا
آشکارسازی ضایعات ریوی درایدز
عدم کارکرد مزمن کیسه صفرا
تشخیص کمی ونتیلاسیون و پرفیوژن ریوی
آشکار سازی چرخش بیضه
آشکارسازی پس زدگی پیوند ریه
آشکارسازی عفونتهای اوکالت
آشکار سازی جراحات استنشاقی در بیماران سوختگی
تشخیص و معالجه بی نظمی در سلول های خونی
سنجش تراکم استخوان
اندازه گیری دقیق سطح هورمون های تیروئید
وجود و نیزاندازه گیری سطح فعالیت ( بصورت کمی) باکتری عامل زخم معده و اثنی عشر(UBT)
راهنمای اسکن های مختلف 
اسكن پرفيوژن ميوكارد به روش SPECT در چه گروهي از بيماران بيشتر كمك كننده است؟
1. تشخيص و يا رد بيماري عروق كرونر در بيماران با خطر ”متوسط“ و يا ” كم تا متوسط“ گرفتاري عروق كرونري
2. تشخيص ويا رد بيماري عروق كرونر در بيماران با خطر پائين، كه داراي تست ورزش غير طبيعي و يا مشكوك مي با شند.
3. تشخيص بيماري عروق كرونر در بيماراني كه با درد سينه حاد به بخش اورژانس مراجعه مي كنند ولي نوار قلبي طبيعي و يا مشكوك دارند .
4. تعيين ريسك قبل از عمل در بيماراني كه كانديد جراحيهاي بزرگ بوده، داراي ريسك فاكتور بيماري عروق كرونر مي باشند .
5. تعيين اهمّيت هموديناميك تنگي هاي متوسط عروق كرونري (% 75-25) مشاهده شده در آنژيوگرافي ارزيابي ميزان بهبود پرفيوژن ميوكارد بعد از انجام ترميم عروقيPCI )و ياGsCAB-Post)
6. تعيين پيش آگهي در گروه خاصي از بيماران مانند افراد مسن ، ديابتيك و همچنين بدنبال جراحي كرونري
7. تعيين وسعت ميزان نسج Viableقبل از انجام مداخله عروقي و جراحي عروق كرونري
8.در بيماران دريچه ای قلب برای تشخيص CADهمراه به خصوص در سنين بالای 40 سال در حضور risk factorهای ماژور
اسكن پرفيوژن ميوكارد به اين سؤالات باليني ما پاسخ گو مي باشد
1 – آيا فرد بدون علامتي كه داراي ريسك فاكتورهاي متعدد مي باشد ، مبتلا به بيماري عروق كرونري
مي باشد؟
2 – آيا بيمار مراجعه كننده با درد سينه آتيپيك مبتلا به بيماري عروق كرونري مي باشد؟
3 – آيا بيمار مراجعه كننده با درد سينه حاد كه نوار قلبي مشكوك دارد دچار انفاركتوس قلبي شده است؟
4- چطور مي توان بيمار مبتلا به آنژين صدري پايدار رابصورت مقرون به صرفه تري ارزيابي نمود؟
5 – آيا علّت نارسائي قلبي بيمار بدليل گرفتاري عروقي كرونري مي باشد؟
6 – آيا دربيمار مبتلا به كارديوميوپاتي ، بيماري عروق كرونري وجود دارد؟
7 – آيا داروهاي شيمي درماني باعث كارديوتو كسسيته شده اند؟
8-در بيماران نارسايی قلبی : جهت برگشت VIABILITYو جهت بررسی H.F
بعنوان علت CAD
اسكن استخوان در بيماران زير كمك كننده مي باشد
1 – تشخيص و پيگيري متاستاز استخواني
2 – وجود يا عدم وجود شكستگي
3 – ارزيابي علت درد پشت و يا درد استخواني غير قابل توجيه
4 – ارزيابي اهميت ضايعه استخواني مشاهده شده در گرافي ساده
5 – تشخيص نكروز آواسكولر
6 – تعيين علت درد در محل پروتز مفصلي
7 – ارزيابي زنده بودن نسج استخواني پيوندي
8 – بررسي علت تأخير جوش خوردگي در محل شكستگي
9 –تشخيص و پيگيرسي ميزان فعاليت بيماري پاژه استخوان
10 – تشخيص مراحل مختلف Reflex Sympathic Dystrophy
11 – ارزيابي بلوغ استخوان سازي هتروتوپيك جهت تصميم گيري براي جراحي
12 – پيگيري ميزان فعاليت تومور استخواني و نسج نرمي بعد از شيمي درماني بوسيله راديو داروهائي مانند
Tc-99m MIBIيا تاليوم201
اسكن تيروئيد
1 – افتراق بين بيماري گريوز از ساير علل هيپرتيروئيدي مانند تيروئيديت يا هيپرتيروئيدي ناشي از مصرف مواد يددار.
2 – افتراق بين بيماري گريوز از گواتر مولتي ندولر توكسيك در صورتيكه ساير تستها كمك كننده نباشند.
3 – ارزيابي وضعيت فونكسيونل ندول تيروئيدي در صورتيكه انجام بيوپسي سوزني مقدور نباشد و يا نا موفق باشد (افتراق ندول سرد از ندول گرم يا داغ).
4 – آيا تودۀپشت جناغي منشاٴ تيروئيدي دارد؟(گواترپشت جناغي؟).
5 – تشخيص آنومالي مادرزادي تيروئيد مانند آژنزي، اكتوپي، تيروئيد زير زباني و... در نوزادان .
6- درمان با يد راديواكتيو(I-131) براي گريوز يا گواتر ندولر توكسيك .
7-اسكن تمام بدن با I-131در بيماران مبتلا به كانسر تيروئيد جهت براي تشخيص متاستازي موضعي (غدد لنفاوي) و يا دوردست ( ريه ، استخوان و مغز ) .
8-اسكن پاراتيروئيد :كمك به لوكاليزه كردن آدنوم پاراتيروئيد قبل از جراحي در بيماران مبتلا به هيپرپاراتيروئيدي اوليه و يا در صورت تداوم هيپرپاراتيروئيدي بعد از جراحي (پاراتيروئيدكتومي ) و تشخيص آدنوم اكتوپيك.
اسكن ديناميك كليه در بيماران زير كمك كننده مي باشد
1 – بيماراني كه نياز به ارزيابي عملكرد كليوي و ميزان دفع از كليه مي باشند.
2 – هر كدام از كليه ها چند درصد از كل عملكرد كليوي را شامل مي گردند.
3 – محاسبه GFRهر كدام از كليه ها به تفكيك
4 – از رنوگرام مي توان جهت رّد و يا تأ ييد انسداد ادراري استفاده نمود.
5 – با استفاده از ديورتيك رنوگرام مي توان ديلاتاسيون انسدادي را از غير انسدادي افتراق داد.
6 – با استفاده از تست كاپتوپريل مي توان هيپرتانسيون ثانوي به تنگي عروق كليوي را رد و يا تأييد كرد.
دکتر مجید اسدی متخصص پزشکی هسته ای